Sabtu, 13 Desember 2014

Tembung Lingga, Tembung Andhahan, lan Tembung Rangkep

1. Tembung Lingga
Tembung Lingga yaiku tembung sing durung owah saka asale.
Tuladha: adus, babar, cokot, tuku, turu, tandhur, lsp.
Tembung lingga sing unine mung sakecap diarani tembung wod.
Tuladha: ler, lur, tul, nul, tik, lsp.

2. Tembung Andhahan
Ater-ater
Ater-ater hanuswara (awalan nasal) sing awujud (m-, n-, ng-, lan ny-).
m-        +          bathik             dadi                 mbatik
n-         +          dudut              dadi                 ndudut
ng-       +          kethok             dadi                 ngethok
ny-       +          sikut                dadi                 nyikut
Ater-ater tripurusa sing awujud (dak-, kok-, di-).
dak-     +          pangan             dadi                dakpangan
ko-       +          goreng             dadi                 kogoreng
di-        +          ambung           dadi                 diambung
Ater-ater liyane awujud:
ma-      +          lumpat             dadi                 malumpat
ka-       +          limpe               dadi                 kalimpe
ke-       +          sandhung         dadi                 kesandhung
sa-        +          gegem              dadi                 sagegem
pa-       +          lilah                 dadi                 palilah
pi         +          tutur                dadi                 pitutur

Seselan
Seselan sing awujud –um, -in, -el, lan –er
-um            +          ayu                  dadi                 kemayu
-in              +          gawa                dadi                 ginawa
-el              +          dewer              dadi                 delewer
-er              +          kelip                dadi                 kerelip

Panambang
Panambang sing awujud –i, -ake, -e, -ane, -ke, -a, -ana, -na, -ku, -mu, lan –en.
turut          +          -i          dadi                 turuti
jupuk         +          -ake     dadi                 jupukake
teka           +          -ne       dadi                 tekane
bapak         +          -e         dadi                 bapake
jaluk          +          -ane     dadi                 jalukane
kethok       +          -ke       dadi                 kethokke
turu            +          -a         dadi                 turua
weneh        +          -ana     dadi                 wenehana
gawa          +          -na       dadi                 gawakna
buku          +          -ku       dadi                 bukuku
omah         +          -mu      dadi                 omahmu
lepeh          +          -en       dadi                 lepehen

3. Tembung Rangkep
Tembung Rangkep yaiku sakabehing tembung sing diwaca kaping pindho, bisa sakabehing tembung utawa mung sawanda wae. Tembung rangkep ing basa indonesia diarani kata ulang.
Tembung rangkep ana telung werna, yaiku: 
1. Tembung dwilingga, yaiku tembung-tembung sing diwaca kaping pindho kabeh linggane.
Dwilingga padha swara
Guru-guru
Bapak-bapak
Bocah-bocah
Omah-omah
Dwilingga salin swara
Mloka-mlaku
Mrana-mrene
Wira-wiri
Nongas-nangis
Dwilingga semu
Ondhe-ondhe
Untir-untir
Anggang-anggang
Andheng-andheng
2. Tembung dwipurwa, yaiku tembung-tembung sing diwaca kaping pindho mung wanda sing ngarep.
Tuladha:
Dedunung
Jejupuk
Lelumpuk
leluri
3. Tembung dwiwasana, yaiku tembung-tembung sing diwaca kaping pindho mung wanda sing mburi.
Tuladha:
Cekakak
Cekikik
Cengenges
Celuluk

Sumber: Daryanto. S.S. Kawruh Bahasa Jawa Pepak. Surabaya: APOLLO LESTARI.

8 komentar: